Οι ιστορίες μπορούν να ειπωθούν προφορικά, μέσω μουσικής, χορού ή και εικόνων. Η αφήγηση είναι ο πρωταρχικός τρόπος διατήρησης της παράδοσης και σύνδεσης μεταξύ των ζωντανών γενεών. Αποτελεί ένα από τα πιο παλιά και το πιο σεβαστά μέσα επικοινωνίας διαπολιτισμικά. (Joyce C. Mills, 2011). Η ιστορία του παραμυθιού μας οδηγεί στην πρωτόγονη ακόμα εποχή που οι άνθρωποι μέσω των μύθων και των ιστοριών προσπαθούσαν να εξηγήσουν και να κατανοήσουν τα μυστήρια της ζωής και της φύσης, με το παραμύθι να είναι το αρχαιότερο διασωσμένο είδος αφήγησης (Φιλίππου – Καραντάνα, 2010).
Τα παραμύθι απαρτίζεται από μια αρχή, μια εξέλιξη και ένα τέλος συμβολίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον κύκλο της ζωής και λειτουργώντας σαν εργαλείο για την κατανόηση της αλήθειας (Marcoli, 2001).
Ο αρχέτυπος χαρακτήρας και η συμβολική μορφή τους, κάνει τα παραμύθια κατανοητά σε άτομα διαφορετικών ηλικιών, εποχών, πολιτισμών και γεφυρώνει όχι μόνο διαφορετικούς ανθρώπους και πολιτισμούς, αλλά και το ένα επίπεδο κατανόησης με το επόμενο, ανάμεσα στους πολιτισμούς και ανάμεσα στον ίδιο τον άνθρωπο, τη φωτεινή και σκοτεινή του πλευρά, τις συναισθηματικές του συγκρούσεις.
(Cooper: Φιλίππου- Καραντάνα, 2010)
Τα παραμύθια μπορούν να λειτουργήσουν σαν γέφυρες επιτυγχάνοντας συνδέσεις με την προσωπική και την οικογενειακή ιστορία του καθενός. Έτσι το παιδί ή και ο ενήλικας μπορεί να συνδέσει τα γεγονότα της ιστορίας με τον εαυτό του και τα δικά του προσωπικά βιώματα, να εισπράξει ένα μήνυμα ή ένα νόημα που αντιστοιχεί σε αυτό που βιώνει την παρούσα χρονική στιγμή ή σε κάτι που επιδιώκει. Οι εικόνες, οι μεταφορές, το ύφος και ο λόγος μιας ιστορίας μιλούν στο ασυνείδητο με τρόπο μη παραβιαστικό και αυτός που τις ακούει τις δέχεται. Έτσι προκαλούν μια σχεδόν μαγική αντίδραση επιδρώντας θεραπευτικά στην πληγωμένη φανατασίωση. Θεραπεύουν το σύμπτωμα και δρούν διορθωτικά, καθώς κινητοποιούν την μνήμη δίνοντας ταυτόχρονα μια διαφορετική οπτική (Φιλίππου- Καραντάνα, 2010).
Ακολουθώντας τους ήρωες των παραμυθιών στο ταξίδι τους, ταυτόχρονα μαθαίνουμε πράγματα για το δικό μάς ταξίδι και τον εαυτό μας. Καθώς ο ακροατής ταυτίζεται με τους ήρωες και τα στοιχεία της ιστορίας προβάλλει σε αυτά δικές του πλευρές. Τα άτομα δεν ταυτίζονται παθητικά με τον ήρωα όπως ‘’είναι’’, αλλά όπως εκείνα τον φαντάζονται.
Ο καθένας παίρνει από την ιστορία εκείνο που χρειάζεται. Ανάλογα με τις ανάγκες του και τη φάση στην οποία βρίσκεται θα μπορούσε να ταυτιστεί και με άλλον ήρωα. Αυτή συμβολική διαδικασία προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια γιατί δεν αναφέρεται άμεσα στο πρόσωπο του αλλά στο πρόσωπο του ήρωα.
Πέρα από την διευκόλυνση της κατανόησης του εαυτού και τη δυνατότητα να δουλευτούν επίπονες εμπειρίες με ασφαλή και ανακουφιστικό τρόπο το παραμύθι προσφέρει τη γνώση νεών οπτικών και τρόπων ύπαρξης. Μεσώ των παραμυθιών δίνεται η δυνατότητα αντίληψης διαφορετικών τρόπων της ίδιας πραγματικότητας, αυτό οδηγεί στην συνειδητοποίηση ότι το ίδιο γεγονός μπορεί να βιωθεί με διαφορετικούς τρόπους.
Τα παραμύθια δεν λένε στα παιδιά ότι υπάρχουν δράκοι. Τα παιδιά γνωρίζουν ήδη ότι υπάρχουν δράκοι. Τα παραμύθια λένε στα παιδιά ότι οι δράκοι μπορούν να σκοτωθούν.
G.K. Chesterton
Οι νουθεσίες και οι αφηρημένες ηθικές έννοιες δεν είναι αποτελεσματικές στο να διδάξουν θετικές αξίες ζωής, όσο το παραμύθι με τον ευχάριστο, μαγικό και ελκυστικό τρόπο του. Το παραμύθι φέρει τον ακροατή σε επαφή με θετικές αξίες ζωής και την ‘’ηθική συμπεριφορά’’ με έναν τρόπο άμεσο και απτό. Ειδικά το παιδί, παίρνει παράδειγμα από τον ήρωα του παραμυθιού με τον οποίο ταυτίζεται, από τον αγώνα και τις δοκιμασίες του για να ξεπεράσει τα εμπόδια. Έτσι μαθαίνει τρόπους ώστε να ξεπερνά εμπόδια και να βρίσκει εναλλακτικές λύσεις, σωστές για τον ίδιο. Ταυτόχρονα παίρνει το μήνυμα ότι, αν κάποιος θέλει να πετύχει την ολοκλήρωση του και να γίνει ο εαυτός του, πρέπει να περάσει δύσκολες φάσεις ανάπτυξης και δοκιμασίες, να αντιμετωπίσει κινδύνους, να κερδίσει αγώνες και μόνο έτσι μπορεί να γίνει κύριος της τύχης του.
Τα παραμύθια και οι φανταστικές ιστορίες δίνουν την ευκαιρία σε παιδιά και σε ενήλικες να χαθούν μέσα στον κόσμο του ονείρου και του φανταστικού, και έτσι να έρθουν σε επαφή με την βαθύτερη πραγματικότητα τους.
(Μπακιρτζής σε Φιλίππου- Καραντάνα, 2010)
Έτσι με έναυσμα το παραμύθι ο ενήλικας μπορεί να μεταφερθεί στον συμβολικό κόσμο του παιδιού και να το κατανοήσει καλύτερα, μαθαίνοντας έτσι την γλώσσα του καθώς ο συμβολικός λόγος του παραμυθιού παραπέμπει στον συμβολικό λόγο του παιδιού. Οι ιστορίες βοηθούν το παιδί να ησυχάσει, να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει αυτό που το απασχολεί, να καταλάβει καλύτερα τον εαυτό του και να βάλει σε τάξη το εσωτερικό του χάος, καθώς τα παραμύθια προσφέρουν μια δομή που είναι απαραίτητη.
Συγγραφή: Κατερίνα Γκουρνέλου, Παιγνιοθεραπευτρια, Κοινωνική Λειτουργός
Επιμέλεια: Δημήτρης Μπαλτούμας ΟΤ, SI, CBT
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Παπαγεωργίου, Ρ. (1999). Δραματοθεραπεία – Μουσικοθεραπεία. Ελληνικά Γράμματα. ΑΘΗΝΑ.
Marcoli, Α. (2001). Ο ΘΥΜΟΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. UNIVERSITY STUDIO PRESS. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ.
Φιλίππου, Δ. Καραντάνα, Π. (2010). Ιστορίες για να ονειρεύεσαι… Παιχνίδια για να μεγαλώνεις… ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ. ΑΘΗΝΑ.