Η έναρξη της σχολικής χρονιάς φέρνει μαζί της μεγάλες αλλαγές. Τα παιδιά θα πρέπει να αλλάξουν την καθημερινότητά τους, οι γονείς τα ωράρια εργασίας ενώ το κυνήγι του χρόνου είναι γεγονός. Να προλάβουμε να διαβάσουμε, να φάμε πρωινό, να ετοιμαστούμε, να πάμε σχολείο στην ώρα μας.. και η λίστα συνεχίζει.
Κάθε χρόνο, αυτή την εποχή συζητάμε αυτούς τους προβληματισμούς με γονείς και εκπαιδευτικούς, ενώ και σε προηγούμενο άρθρο δώσαμε ιδέες για την οργάνωση μιας πρωινής ρουτίνας και εξηγήσαμε τη σημαντικότητά της.
Ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά που ξεκινούν το σχολείο ή τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, η διαδικασία είναι πιο δύσκολη. Δεξιότητες όπως η αντίληψη του χρόνου, οργάνωση και προσανατολισμός είναι εξαιρετικά σημαντικές και πρέπει να τα βοηθάμε με κάθε τρόπο να τις αναπτύξουν.
Φέτος, στη δημιουργική μας ομάδα αποφασίσαμε να εστιάσουμε σε όλες αυτές τις “διαδικασίες οργάνωσης” μέσω μιας σειράς άρθρων αλλά και άλλων δράσεων. Θα ξεκινήσουμε από νωρίς το πρωί… εκεί που όλα γίνονται τόσο γρήγορα και ο χρόνος δεν φτάνει.
Άς τα πιάσουμε όμως με τη σειρά, να δούμε ξανά, τί είναι οι ρουτίνες; Για ποιό λόγο είναι σημαντικές;
Τί είναι οι Ρουτίνες
Οι ρουτίνες ορίζονται ως μια σειρά αυτοματοποιημένων και διαδοχικών ενεργειών. (Heintzelman & King, 2018) Η ρουτίνα γίνεται συχνά και έχει έναν σκοπό, εμπεριέχει τις διαστάσεις της επικοινωνίας, της δέσμευσης και της συνέχειας. Επαναλαμβάνονται με την πάροδο του χρόνου και αναγνωρίζονται από τη συνέχεια στη συμπεριφορά.
Οι ρουτίνες παρέχουν δομή για τα παιδιά και τις οικογένειες και είναι βοηθητικές προωθώντας τη δημιουργία και τη διατήρηση υγιών ζωών (Koome et al., 2012 σε Bailly, 2020). Η δομή επιτρέπει στους ανθρώπους να γνωρίζουν τι έρχεται στο μέλλον και τι συμβαίνει τώρα.
Κατά τη διάρκεια μεταβατικών περιόδων, όπως η επιστροφή από τις καλοκαιρινές διακοπές και το ξεκίνημα μιας νέας σχολικής χρονιάς, μια ρυθμιστική συμπεριφορά επιτρέπει κάποια άνεση στη γνώση του τι πρόκειται να συμβεί σε έναν κόσμο που αλλάζει. Η φύση αυτών των δραστηριοτήτων παρέχει σταθερότητα και αίσθηση γνώσης στα παιδιά οδηγώντας σε ένα αίσθημα άνεσης και ασφάλειας, (Bailly, 2020) επιτυγχάνοντας συναισθηματική ρύθμιση.
Γιατί είναι σημαντικές οι ρουτίνες στην καθημερινότητα του παιδιού;
Δημιουργώντας ένα οργανωμένο πλαίσιο μέσα στην καθημερινότητα χτίζουμε μια δυνατή βάση αυτονόμησης.
Παρέχοντας στο παιδί τη δυνατότητα να αναλαμβάνει ευθύνες και να λύνει μόνο του τα προβλήματά του διευκολύνεται σημαντικά και ενισχύεται η γνώση, η αποδοχή και η εμπιστοσύνη προς τον εαυτό του αλλά και η απελευθέρωση του δυναμικού του. Με αυτόν τον τρόπο επιταχύνεται η πορεία του από την εξάρτηση προς την αυτονομία του, κάτι που φυσικά θα διευκολύνει και την καθημερινότητα όλης της οικογένειας.
Πώς μπορούμε να οργανώσουμε ρουτίνες στα παιδιά;
Σε κάθε τι νέο θα πρέπει να παρέχουμε υποστήριξη και καθοδήγηση στο παιδί. Η δημιουργία και τήρηση μιας ρουτίνας δεν αποτελεί πάντα εύκολη διαδικασία αλλά με επιμονή και συνέπεια σε λίγες ημέρες λογικά θα έχει κατακτηθεί από το παιδί.
Πώς θα μπορούσε να φτιαχτεί ένα πρόγραμμα ρουτίνας όμως; Σίγουρα υπάρχουν πολλοί τρόποι, όπως το να φτιάξουμε μια λίστα, να βάζουμε τρισδιάστατα αντικείμενα στη σειρά αλλά και έναν πίνακα.
Σε κάθε περίπτωση, ένας εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος είναι η οργάνωση μιας “οπτικοποιημένης” ρουτίνας όπου τα βήματα παρουσιάζονται σε μορφη προγράμματος.
Η ομάδα μας έχει ετοιμάσει τρία παραδείγματα που φυσικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε με ευκολία. Ένα με εικόνες για τους μικρούς μας φίλους, ένα χωρίς εικόνες για τα μεγαλύτερα παιδιά καθώς και ένα που θα μπορούσε να αποτελέσει εβδομαδιαία αναφορά.
Τα βήματα παρουσιάζονται με μία “λογική” σειρά αλλά κάθε οικογένεια έχει και τις δικές τις, ξεχωριστές καθημερινές πρακτικές. Έτσι, μη διστάσετε να φτιάξετε το δικό σας πρόγραμμα όπου θα συμπεριλάβετε τυχόν διαφορές.
Μπορείτε να κατεβάσετε το πρόγραμμα που σας αρέσει πιο πολύ στο τέλος της σελίδας. Θα ήταν καλό, αφού το εκτυπώσετε, να το πλαστικοποιήσετε και κάθε φορά που ολοκληρώνετε ένα βήμα να σημειώνετε ένα ✔ με έναν μαρκαδόρο ασπροπίνακα. Μετά μπορείτε να το καθαρίσετε ώστε να είναι έτοιμο για την επόμενη ημέρα!
Είναι σημαντικό να έχουμε υπομονή και να κρατάμε το ενδιαφέρον του παιδιού πάνω στην διαδικασία εκμάθησης. Οπότε η ενεργή συμμετοχή του παιδιού είναι πολύ σημαντική. Συζητήστε μαζί του για το σημείο όπου θα τοποθετηθεί το πρόγραμμα αλλά αφήστε το και να σημειώνει την “πρόοδο” του.
tip: Tο πρόγραμμα είναι καλό να τοποθετηθεί σε ένα “σημείο αναφοράς” στο σπίτι. Κάπου που θα είναι εύκολο να το δει το παιδί (στο ύψος του) και σίγουρα μακριά από διασπαστικούς παράγοντες, όπως παιχνίδια, τηλεόραση κλπ.
Να θυμάστε.. η ύπαρξη ρουτινών..
- βοηθά τα παιδιά στην εξάσκηση οργανωτικών δεξιοτήτων.
- τα βοηθά στο να επιτυγχάνουν ένα αίσθημα δέσμευσης.
- ενισχύει τις δεξιότητες αντίληψης χρόνου και προσανατολισμού.
- ενισχύει αυτονομία και αυτοπεποίθηση του.
Τέλος, αυξάνοντας τις ευκαιρίες για αυτονόμηση στο παιδί και ταυτόχρονα μειώνοντας τις φορές που παρεμβαίνουν οι γονείς στις δραστηριότητές του, στέλνεται ένα μη λεκτικό μήνυμα αποδοχής στο παιδί, ενισχύοντας τη σχέση εμπιστοσύνης γονέα – παιδιού.
Συγγραφή: Δημιουργική Ομάδα “λόγος + πράξη”
Επιμέλεια: Δημήτρης Μπαλτούμας ΟΤ, SI, CBT
Βιβλιογραφία
Heintzelman, S. J., & King, L. A. (2018). Routines and Meaning in Life. Personality and Social Psychology Bulletin, 014616721879513. doi:10.1177/0146167218795133.
Bailly, C. (2020). Using Ritual and Expr Using Ritual and Expressive Arts with Parentally Bereaved Children. . Expressive Therapies Capstone Theses. 360. https://digitalcommons.lesley.edu/expressive_theses/360.