Επιτυγχάνοντας την προσοχή στη τάξη με απλούς τρόπους
Ένα από τα πιο συχνά θέματα – ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί μέσα στο πλαίσιο της σχολικής τάξης είναι η προσοχή, δηλαδή η αδυναμία συγκέντρωσης – υπερδραστηριότητα που παρουσιάζουν οι μαθητές και οι μαθήτριες κατά την διάρκεια του μαθήματος ή ακόμη και κατά την εκτέλεση της ανατιθέμενης εργασίας. Συχνά στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση ματαιωνόμαστε και ως εκ τούτου ματαιώνουμε και το μαθητή μας. Για το παραπάνω λόγο ανάμεσα και σε άλλους η διαχείριση των προβλημάτων συμπεριφοράς αποτελεί ένα από τους πιο στρεσσογόνους παράγοντες επαγγελματικής εξουθένωσης για τους εκπαιδευτικούς ανά το κόσμο (Κουρκουτάς, 2011).
Τις περισσότερες φορές οι εκπαιδευτικοί αναλώνονται στο να εντοπίσουν το αίτιο και τη φύση της δυσκολίας και εκεί έγκειται η παγίδα. Το έργο της διάγνωσης είναι πολύ σημαντικό και δύσκολο και σίγουρα η παρατήρηση στη τάξη είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό εργαλείο αλλά μέχρι εκεί. Ο μαθητής που παρουσιάζει δυσκολίες στην προσοχή και φεύγει από την τάξη μας για να ακολουθήσει μια διαγνωστική διαδικασία με το τέλος αυτής, επιστρέφοντας στη τάξη μας και πάλι δεν προσέχει. Με τον ένα ή άλλο τρόπο λοιπόν εμείς καλούμαστε να διαχειριστούμε αυτή την αδυναμία συγκέντρωσης, η οποία μπορεί να είναι από απλή απροσεξία μέχρι σοβαρή διαταραχή (εξαρτάται από τη συχνότητα, την ένταση, το τρόπο και το πλαίσιο εκδήλωσης της δυσκολίας, την αδυναμία αποφυγής της δυσκολίας και ένα σωρό άλλους παράγοντες)(Κολιάδης, 2010).
Έτσι λοιπόν προκειμένου να δούμε αν η δυσκολία ενός παιδιού είναι διαχερίσιμη μέσα στα πλαίσια της σχολικής τάξης ή χρειάζεται περαιτέρω υποστήριξη παρακάτω προτείνουμε 10 γρήγορες και εφικτές αλλαγές μέσα στη τάξη.
- Τοποθετείστε το παιδί μακριά από παράθυρο και θορύβους που μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή του. Ωστόσο μη το βάζετε σε θρανίο που βρίσκεται πολύ κοντά στο πίνακα και αποτρέπει τη βλεμματική επαφή με τους συμμαθητές του διότι τότε θα κινείται προς τα πίσω για να δει τους άλλους. Το μυστικό της θέσης του παιδιού που δεν προσέχει είναι να κάθεται σε θέση όπου όταν διδάσκετε να μπορεί να σας αντικρίζει μετωπικά και ελαφρώς πλάγια με καλή θέα προς το πίνακα.
- Ελέγξτε ειδικά στις πρώτες τάξεις το ύψος και το κάθισμα στο θρανίο. Υπάρχουν παιδιά που αδυνατούν να κάτσουν στη θέση τους επειδή δε φθάνουν. Δύο απλοί τρόποι για να το λύσετε είναι να τοποθετήσετε μαξιλάρια στο κάθισμα και βιβλία στο πάτωμα που θα λειτουργήσουν ως υποπόδια. Η σωστή και αναπαυτική θέση μειώνει την ανάγκη για κίνηση και αυξάνει τη δυνατότητα για προσοχή και συγκέντρωση.
- Τοποθετήστε δύο λωρίδες από βέλκρο στις άκρες του θρανίου. Βάλτε βέλκρο τόσο στα μολύβια όσο και στη γόμα. Με αυτό το τρόπο ο μαθητής που χάνει μονίμως το μολύβι του το κολλά εκεί ενώ ο μαθητής που πετά ή του πέφτει το μολύβι κάτω προσανατολίζεται στη κίνηση πάνω στο βέλκρο.
- Στο κάτω μέρος του θρανίου έχετε κάποιο μπαλάκι πίεσης ή αφής με το οποίο ο μαθητής μπορεί να ασχολείται ταυτόχρονα με το έργο της ανάγνωσης ή όταν κουράζεται.
- Γύρω από το θρανίο του αφήστε χώρο να μπορεί να κινηθεί τόσο αριστερά όσο και δεξιά. Το σχήμα Π στη τάξη όταν είναι συνεχόμενο και υποχρεώνει το παιδί να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη διαδρομή από και προς το θρανίο του δυσκολεύει τους μαθητές με ζητήματα στη συγκέντρωση και προσοχή.
- Υιοθετήστε στη τάξη σας γωνία ξεκούρασης. Αυτή τη γωνία μπορείτε να την κατασκευάσετε με πολλούς τρόπους. Αρχικά με ένα στρώμα γυμναστικής και μαξιλάρια. Έπειτα με τη παλέτα από τα βιβλία που έρχονται στην αρχή της σχολικής χρονιάς, ένα κομμάτι μοκέτα (καλύπτει το πάνω μέρος της παλέτας) και μαξιλάρια. Επιστρέψτε στο μαθητή να ξεκουράζεται όταν το χρειάζεται ή ακόμη και να τον στέλνετε εκεί για λίγη ξεκούραση προλαμβάνοντας τη διάσπαση προσοχής ή την υπερδραστηριότητά του (η εκδήλωση της διάσπασης σχεδόν ποτέ δεν έρχεται αυτόματα και από μόνη της. Συχνά χτίζεται και μεγιστοποιείται εφόσον δεν ανταποκρινόμαστε σε αυτή με αποτελεσματικό τρόπο).
- Βρείτε εναλλακτικούς τρόπους κίνησης. Ένας λειτουργικός εναλλακτικός τρόπος κίνησης είναι να δέσετε πάνω στη καρέκλα του μαθητή σας ένα λάστιχο γυμναστικής. Επιλέξτε ένα λάστιχο μέτριας ή σκληρής αντίστασης προκειμένου να μη σπάει εύκολα και δείξτε του πως να περάσει από εκεί τα πόδια του. Με αυτό το τρόπο θα μπορεί να παίζει με τα πόδια του στη καρέκλα ή να πατά πάνω στο λάστιχο για περαιτέρω στήριξη, χωρίς να ενοχλεί τη διαδικασία της τάξης αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό.
- Υιοθετείστε διαφορετικά χρώματα τετραδίων(όχι περισσότερα από τρία) και δύο φακέλους διαφορετικών χρωμάτων. Ο ένας θα είναι για τις εργασίες προς συμπλήρωση και ο άλλος για τις ήδη συμπληρωμένες.
- Φτιάξτε μια σελίδα με τίτλο τι κάνω μέσα στη τάξη. Με μικρές εικόνες βάλτε σε σειρά τη διαδικασία του μαθήματος. Από την αριστερή πλευρά του θρανίου θα είναι όσα πρέπει να κάνει ο μαθητής. Με το τέλος της ανατιθέμενης εργασίας ο μαθητής θα κινεί την αντίστοιχη εικόνα στη δεξιά πλευρά. Έτσι τα παιδιά αποκτούν την αίσθηση της ολοκλήρωσης και της συμπλήρωσης. Στα μεγαλύτερα παιδιά υιοθετήστε ένα τετράδιο καθηκόντων στο οποίο εκ των προτέρων θα έχετε ένα σχεδιάγραμμα με όλες τις επιλογές και το παιδί κάθε μέρα θα τσεκάρει με ν τι πρέπει να κάνει την επόμενη μέρα. Σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας σημασία στη συγκέντρωση / προσοχή παίζουν οι μεταγνωστικές δεξιότητες και η άσκηση σε αυτές.
- Φέρτε τα παιδιά σε επαφή με το χρόνο. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κλεψύδρες, ρολόγια κουζίνας ή και το κανονικό ρολόι στου οποίου τη βάση θα συμπληρώσετε τι πρέπει να κάνει το παιδί σε κάθε χρονικό πλαίσιο. Για παράδειγμα από 8.20 έως 8.40 γράφουμε ορθογραφία.
Πάνω από όλα να θυμάστε και να γνωρίζετε ποια είναι τα όρια σας και φροντίζοντας τον εαυτό σας να θυμάστε να μη τα ξεπερνάτε. Όταν τα πράγματα γίνονται πολύ δύσκολα κάντε ένα διάλειμμα. Το χρειάζεστε και εσείς και το παιδί που διδάσκετε. Όσο δύσκολο, αγχωτικό και χρονοβόρο και αν είναι τα παιδιά με δυσκολίες στη συγκέντρωση και προσοχή χρειάζονται επαναλήψεις με πολλούς διαφορετικούς και ήπιους τρόπους μέχρι να ενσωματώσουν στην συμπεριφορά τους την αλλαγή (Kutscher, 2010).Μη ξεχνάτε να επαινείτε τον εαυτό σας και το μαθητή σας κάθε φορά που καταφέρνετε κάτι. Η διαδρομή αφορά και τους δύο σας.
space
Βασιλική Μάλαμα
Δρ. Ειδικής Αγωγής & Ψυχολογίας Παν/μίου Αθηνών
ΜΑ Ειδικής Αγωγής
Φιλόλογος – Δασκάλα
space
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κολιάδης, Ε.(ΕΠΙΜ).(2010). Συμπεριφορά στο σχολείο- Αξιοποιούμε δυνατότητες – αντιμετωπίζουμε προβλήματα, Αθήνα: Eκδόσεις Γρηγόρη.
- Neuhaus, C.(1998). To υπερικινητικό παιδί και τα προβλήματά του, γνωσιακή- συμπεριφοριστική προσέγγιση, επιμ. Ζαφειροπούλου, Μ., Ε έκδοση, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.
- M.L.(2010). ADHD, Living without breaks, Jessica Kingsley Publishers London and Philadelphia, 2nd edition, London.
