Άρθρωση, ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο παράγεται η ομιλία, είναι μια διαδικασία η οποία συμπεριλαμβάνει την αναπνοή, την νοητική δραστηριότητα και τον συνδυασμό των κινήσεων των αρθρωτών (χειλιών, γλώσσας και δοντιών). Για την σωστή άρθρωση απαιτείται να κινηθούν κατάλληλα και με σωστό συγχρονισμό η αναπνοή και τα όργανα της άρθρωσης.
Κάποια παιδιά δεν είναι ικανά να αρθρώσουν σωστά τους ήχους μερικών λέξεων με αποτέλεσμα την άσχημη ή/και δυσνόητη προφορική έκφραση. Η διαταραχή αυτή του προφορικού λόγου ονομάζεται διαταραχή άρθρωσης και είναι η πιο διαδεδομένη διαταραχή κατά την παιδική ηλικία.
Οι διαταραχές άρθρωσης είναι κυρίως:
- Οι αλλοιώσεις, κατά τις οποίες, ένα φώνημα παραμορφώνεται παράγοντας διαφορετικό ήχο. Είναι συνηθέστερη σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες.
- Οι αντικαταστάσεις, κατά τις οποίες, ένα τυπικό ή μη τυπικό φώνημα αντικαθιστά το σωστό, π.χ. «νελό» αντί για «νερό». Οι αντικαταστάσεις είναι σχετικά συχνές και φυσιολογικές στην ομιλία των μικρών παιδιών και αποτελούν τον συνηθέστερο τύπο διαταραχής στην σχολική ηλικία αν και μειώνονται όσο μεγαλώνει το παιδί. Αντικατάστάσεις είναι λιγότερο συχνές στο αρχικό γράμμα της λέξης και παρατηρούνται κυρίως στην μέση και στο τέλος αυτής.
- Οι παραλείψεις, κατά τις οποίες ένα φώνημα δεν παράγεται στη θέση που έπρεπε π.χ. «νάνα» αντί για «μπανάνα», «παλόνι» αντί για «παντελόνι» κ.α. Οι παραλείψεις είναι περισσότερο συνηθισμένες στο τέλος των λέξεων και ελάχιστα στη μέση αυτών για τα περισσότερα φωνήματα. Με την εξαίρεση των σύνθετων συμφώνων φωνήματα στην αρχή της λέξης δεν παραλείπονται. Επίσης εξαίρεση αποτελεί ένα παιδί με προβλήματα ακοής. Οι παραλείψεις μειώνονται με την ηλικία και εμφανίζονται συχνότερα στο λόγο των μικρών παιδιών. Φυσιολογικά, θα πρέπει να έχουν διορθωθεί πριν πάει στο νηπιαγωγείο.
- Οι προσθήκες, κατά τις οποίες, ένα φώνημα προστίθεται σε μια λέξη π.χ. «νηπνιαγωγείο» αντί για «νηπιαγωγείο». Αυτός ο τύπος διαταραχής είναι πολύ σπάνιος και δεν θεωρείται πάντα σαν διαταραχή άρθρωσης. Πολλές φορές η προσθήκη φωνηέντων ανάμεσα στα σύμφωνα ενός σύνθετου συμφώνου αποτελεί τεχνική κατά τα πρώτα στάδια λογοθεραπείας.
Οι διαταραχές άρθρωσης μέχρι το τρίτο ή τέταρτο έτος της ηλικίας μπορούν να θεωρηθούν φυσιολογικές. Αν ξεπεράσουν όμως αυτό το χρονικό όριο ή λογοπεδική παρέμβαση είναι αναγκαία έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν έγκαιρα πριν την ένταξη του παιδιού στο σχολείο.
Γεωργία Βορίση
Λογοπεδικός – Σύμβουλος Portage