Το βασικότερο μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων είναι ο προφορικός λόγος. Μέσω αυτού οι άνθρωποι εκφράζουν απόψεις, ανάγκες, συναισθήματα και γενικά οποιαδήποτε σκέψη θέλουν να μεταφέρουν στον κοινωνικό τους περίγυρο. Αυτό ισχύει για την πλειονότητα του πληθυσμού, καθώς υπάρχει και κάποια μειοψηφία ανθρώπων η οποία δυσκολεύεται πάρα πολύ να επικοινωνήσει εξαιτίας διάφορων αιτιών. Σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων μπορεί να συγκαταλέγονται άτομα οποιασδήποτε ηλικίας.

Η δυσκολία αυτή οδηγεί στην ανάγκη εύρεσης άλλων τρόπων επικοινωνίας, πέρα του προφορικού. Αυτήν ακριβώς την αναγκαιότητα έρχονται να καλύψουν οι εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας οι οποίοι χωρίζονται σε 3 κατηγορίες ανάλογα με τα άτομα στα οποία αναφέρονται. Οι κατηγορίες αυτές είναι:

  • Του εκφραστικού λόγου. Η κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνει ανθρώπους οι οποίοι, ενώ έχουν καλό επίπεδο κατανόησης, δυσκολεύονται σημαντικά στο να εκφραστούν μέσω του προφορικού λόγου.
  • Του υποστηρικτικού τρόπου. Ο τρόπος αυτός αποτελεί μια υποστήριξη σε άτομα τα οποία αναμένεται να μιλήσουν. Κυρίως αναφέρεται σε παιδιά στα οποία παρατηρείται μια σοβαρή καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου. Στόχος του λοιπόν δεν είναι η αντικατάσταση του προφορικού λόγου αλλά η ενίσχυσή του.
  • Του εναλλακτικού τρόπου. Η κατηγορία αυτή αποτελείται από άτομα τα οποία δεν θα αποκτήσουν ποτέ προφορικό λόγο και κατά συνέπεια ανήκουν στην κατηγορία των ανθρώπων που θα χρησιμοποιούν εφ’ όρου ζωής έναν άλλο τρόπο επικοινωνίας.

Σήμερα χρησιμοποιούνται διαφορετικοί τρόποι επικοινωνίας, ανάλογα με το εκπαιδευτικό/θεραπευτικό πλαίσιο αλλά και τη διάγνωση του ατόμου στο οποίο απευθύνεται.

Bliss

Το σύστημα αυτό εναλλακτικής επικοινωνίας δημιουργήθηκε από τον Charles K. Bliss με στόχο την δημιουργία ενός παγκοσμίου συστήματος επικοινωνίας. Τα σύμβολα αριθμούνται πάνω από 2000 γραφικά σύμβολα τα οποία σχηματίζουν συνδυασμούς και δημιουργούν τις λέξεις. Κάθε λέξη – σύμβολο στο Bliss απαρτίζεται από 1 με 2 σύμβολα και τα οποία μπορούν να κάνουν πάρα πολλούς διαφορετικούς συνδυασμούς. Έτσι, δημιουργούνται προτάσεις διάφορων τύπων (κατάφασης, ερώτησης κλπ.) αλλά και προτάσεις σε παρελθοντικό, μέλλοντα και παροντικό χρόνο.

Makaton 

Το Makaton είναι ένα πολυαισθητηριακό σύστημα επικοινωνίας καθώς περιλαμβάνει νοήματα, ομιλία και σύμβολα. Αποτελείται από 2 κομμάτια: τον πυρήνα που αποτελείται από 450 έννοιες και το συνολικό λεξιλόγιο που έχει πάνω από 7000 έννοιες. Βασίζεται στις λέξεις οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνά στην καθημερινότητα των ανθρώπων (στο βασικό του λεξιλόγια) και μπορεί να εξατομικευτεί (στο δεύτερο κομμάτι του). Στην αρχική του μορφή, υιοθέτησε νοήματα από την Βρετανική νοηματική γλώσσα και στη συνέχεια συνδύασε και τις εικόνες.

Picture Exchange Communication System (PECS)

Το σύστημα αυτό δημιουργήθηκε το 1985 με σκοπό την παροχή ενός εναλλακτικού – υποστηρικτικού τρόπου επικοινωνίας σε ανθρώπους, ενήλικες και παιδιά, με αυτιστικά στοιχεία ή και γενικότερα επικοινωνιακά προβλήματα. Στόχος είναι κυρίως η ενίσχυση της επικοινωνίας γενικά αλλά και συγκεκριμένα του προφορικού λόγου.

Greek Sign Language

Η ελληνική νοηματική γλώσσα είναι το μέσο επικοινωνίας των ανθρώπων με κώφωση. Χαρακτηρίζεται σαν «γλώσσα» εξαιτίας της ύπαρξης γραμματικών και συντακτικών κανόνων που τη διέπουν.  Ο τρόπος αυτός επικοινωνίας βασίζεται σε νοήματα, σε συγκεκριμένες δηλαδή κινήσεις των χεριών οι οποίες συνδυάζονται με την στάση και κίνηση του σώματος αλλά και την έκφραση του προσώπου.

Οι εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας προσφέρουν στο άτομο που τους χρησιμοποιεί σιγουριά και αυτοπεποίθηση, καθώς του δίνουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσει έστω και στα βασικά με τους οικείους του. Ωστόσο, η χρήση ενός εναλλακτικού τρόπου, όσο κι αν βοηθά το άτομο στο να εξυπηρετεί τις ανάγκες του, δεν μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως τη ζωντάνια, τη δομή και τις δυνατότητες του προφορικού λόγου. Αντικειμενικά, οι εναλλακτικοί θα υπολείπονται και το θέμα είναι το πώς θα ξεπεραστούν τα εμπόδια που δημιουργούν στην ζωή του ατόμου και των οικείων του, με σημαντικότερο εμπόδιο απ’ όλα να είναι ότι οι εναλλακτικοί χρειάζονται αρκετό χρόνο για την εκμάθησή τους, η οποία πρέπει να γίνεται και από τους ασθενείς αλλά και από τους οικείους τους. Όλα τα εμπόδια που δημιουργούνται ή που μπορεί να δημιουργηθούν θα ξεπεραστούν μόνο μέσα από την κατανόηση και την υπομονή αλλά και την σωστή συνεννόηση με τον ειδικό που παρακολουθεί τον ασθενή.

Γεωργία Βορίση

Λογοπεδικός – Σύμβουλος Portage

print